 |
| Η Διόπτρα, Rene Magritte (1963) |
Ο Ζακ Ντεριντά έχει πει ότι «τα πάντα είναι κείμενο», δηλαδή αφήγηση. Σε ό,τι αφορά εμάς τους ανθρώπους, ακόμα και η σιωπή, ακόμα και η διαστρέβλωση της α-λήθειας άρα της μνήμης, ακόμα και η εξωλεκτική ή η συμβολική επικοινωνία που συναντάμε σε πολλές μορφές της τέχνης, είναι ένα είδος αφήγησης.Πόσο σημασία έχει η λεκτική επικοινωνία, η λεκτική αφήγηση, στο να αρθρώσουμε αυτό το νόημα ζωής – της μνήμης, στην αφήγησή μας με λέξεις; Ένας από τους κορυφαίους Έλληνες διανοητές, ο Νίκος Καζαντζάκης, γράφει στην Ασκητική του:
«…Σα μια κιβωτό η κάθε λέξη, και χορεύουμε γύρα της, με ανατριχίλα νογώντας το Θεό σα φοβερό της περιεχόμενο. Ό,τι ζεις στην έκσταση ποτέ δε θα μπορέσεις να το στερεώσεις σε λόγο. Όμως μάχου ακατάπαυστα να το στερεώσεις σε λόγο. Πολέμα με μύθους, με παρομοίωσες, με αλληγορίες, με κοινές και σπάνιες λέξες, με κραυγές και με ρίμες να του δώσεις σάρκα, να στερεώσει!…»
Πώς όμως να «στερεώσεις» σε λόγο, ένα ψυχικό τραύμα; Γιατί τι άλλο είναι ένας πόλεμος, μία φυσική καταστροφή, μια οικονομική κρίση που εξελίσσεται σε εθνική τραγωδία, και πόσο μάλλον ένας εμφύλιος πόλεμος που κουβαλάμε χρόνια στο εθνικό μας… ασυνείδητο;Γιατί ποτέ στο σχολείο δεν μας μίλησαν για το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο(ΕΑΜ), για τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ), για την Εθνική Αντίσταση, για τον Εμφύλιο. Γιατί ποτέ δεν κάλεσαν στα μαθητικά μας χρόνια -μέχρι και το 1982 που πήρε η γενιά μου το απολυτήριο Λυκείου- έναν έστω αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης να μας αφηγηθεί όσα έζησε, παρόλο που όλοι αυτοί οι άνθρωποι ζούσαν κάπου δίπλα μας…
Η ιστορικός Τασούλα Βερβενιώτη, σε συνέντευξη που μου έδωσε πρόσφατα, έχει πει:
“Το 1944 ξεκίνησαν τρομακτικές διαδηλώσεις με τον κόσμο στους δρόμους να γιορτάζει την απελευθέρωση. Υψώθηκαν γαλανόλευκες, αλλά και σημαίες κόκκινες, με σφυροδρέπανα, όπως και αμερικάνικες και αγγλικές.
Ειδικά για τους Άγγλους είχαν αναρτηθεί πανό, που έγραφαν «Welcome», από το ΕΑΜ/ΚΚΕ που είχε συλλογική ηγεσία αλλά και τον Εθνικό Δημοκρατικό Ελληνικό Σύνδεσμο (ΕΔΕΣ) με επικεφαλή τον Ναπολέοντα Ζέρβα.
Κι όμως, αυτή η χώρα δεν γιορτάζει τη μέρα της απελευθέρωσής της! Κάτι τέτοιο, δεν συμβαίνει σε καμία άλλη χώρα του κόσμου. Να γιορτάζεται, δηλαδή, η έναρξη ενός πολέμου όπως είναι η 28η Οκτωβρίου και όχι η μέρα της απελευθέρωσης.
Γιατί δεν τη γιορτάζουμε; Διότι τον Οκτώβρη ακολουθεί σύντομα ο Δεκέμβρης. Ένας εμφύλιος.
Οι σύμμαχοι, που στις 12 του Οκτώβρη καλωσορίζονταν με πανό, το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου συγκρούστηκαν με τον λαό και το ΕΑΜ στη μάχη της Αθήνας, η οποία κράτησε 33 ημέρες και έληξε με τη συμφωνία της Βάρκιζας τον Φλεβάρη του ‘45, ως μία προσπάθεια για να αποφευχθεί ο εμφύλιος. Αλλά δεν αποφεύχθηκε.
Δέκα χρόνια η χώρα ήταν σε συνεχείς πολέμους και εμφυλίους. Ποιά κοινωνία μπορεί να αντέξει τέτοιο βάρος; Μέχρι σήμερα αυτός ο εμφύλιος είναι ένα τραύμα που δεν έχουν καν αγγίξει οι έλληνες, όχι μόνο δεν το έχουν διαχειριστεί.”.
Tην ρώτησα: «Δηλαδή, δεν θέλουμε να θυμόμαστε την απελευθέρωση γιατί δεν θέλουμε να θυμόμαστε τον εμφύλιο;».
Και απάντησε: “Έτσι είναι. Οι δημοσιογράφοι τα λένε, μάλλον, πιο ωραία από τους ιστορικούς. Γι’ αυτό, αυτή η χώρα, αυτή η πόλη, δεν έχει μνήμη.»
Παράλληλα, στο τελευταίο ντοκυμαντέρ του Στέλιου Κούλογλου «Νεοναζί: Το ολοκαύτωμα της μνήμης» αναφέρεται, ότι:
“Στην Ελλάδα, λόγω του εμφυλίου πολέμου, οι συνεργάτες των Γερμανών δεν τιμωρήθηκαν. Και τα εγκλήματά τους δεν έγιναν γνωστά.
Το 1945 ο Φον Γιοσμάς (Έλληνας, από τους σημαντικούς συνεργάτες των Γερμανών) καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο.
Το 1947, όταν ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος, ξαναγύρισε στην Ελλάδα και φυλακίστηκε.
Το 1950 ο βασιλιάς Παύλος, του απένειμε χάρη.
Το 1963 συνελήφθη ως ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του βουλευτή της Αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη.
Το 1967 με την επιβολή της δικτατορίας της 21ης Απριλίου, πήρε σύνταξη ως αντιστασιακός.
Ο γιος του ήταν υποψήφιος του ΛΑ.Ο.Σ στις εκλογές του 2009.
Τώρα, είναι μέλος της Χρυσής Αυγής”.
Ο εμφύλιος, φαίνεται ότι είναι το εθνικό τραύμα που ακόμα δεν έχουμε διαχειριστεί, και όπως απάντησε σε συνέντευξη που μου έδωσε επίσης, ένας από τους σύγχρονους ηθοποιούς μας, ο Αντώνης Καφετζόπουλος: “…το μπάχαλο δεν ξεκίνησε από τη μεταπολίτευση. Με εκνευρίζει αυτός ο αφορισμός που λέγεται σήμερα ότι «το μεταπολιτευτικό κράτος κατέρρευσε». Ποιό μεταπολιτευτικό κράτος κατέρρευσε; Το μετεμφυλιακό κράτος κατέρρευσε!”.
Πώς θα προσπαθήσουμε λοιπόν να αγγίξουμε ένα εθνικό τραύμα; Δεν έχουμε, ίσως, παρά να ξεκινήσουμε να κατανοούμε, το πως διαχειριζόμαστε ένα προσωπικό ψυχικό τραύμα:Τι σημαίνει ψυχικό τραύμα; Είναι ένα είδος σοκ, που τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου διαχωρίζονται, παύουν δηλαδή να συνεργάζονται, επειδή δεν μπορούν να διαχειριστούν μαζί το τραυματικό γεγονός.
Συγκεκριμένα, ο Roger Sperry το 1966, μίλησε για τον εγκέφαλο και τα δύο αυτόνομα αλλά αλληλεξαρτώμενα μέρη του: Τα δυο ημισφαίρια του εγκεφάλου, αν και αυτόνομα, συνδέονται έτσι ώστε ο εγκέφαλός μας σε κανονικές συνθήκες να λειτουργεί ως σύνολο συνθετικά.
- Ο αριστερός εγκέφαλος δίνει σχήμα και δομή, μορφοποιεί τον φυσικό και νοητικό μας κόσμο. Είναι η βάση των γνωστικών κατηγοριοποιήσεων και ταξινομήσεων, των εννοιολογικών δομών της γλώσσας.
- Ο δεξιός εγκέφαλος φτιάχνει σύνολα, εικόνες, αναπαραστάσεις. Εκεί παίρνουν μορφή τα βιώματά μας, χωρίς λόγια.
Έτσι και η αλλαγή, κάθε ουσιαστική αλλαγή, είναι πρωταρχικό θέμα του δεξιού εγκεφάλου (Waltzlawick, 1986). Δεν επιτυγχάνεται με τη λογική αλλά με το βίωμα, δηλαδή μία συγκινησιακά φορτισμένη εμπειρία που χρειάζεται για να αφομοιωθεί στη συνέχεια, τη συνεργασία και των δύο ημισφαιρίων! Άρα, ένα βίωμα τραυματικής εμπειρίας δεν αφομοιώνεται αν δεν συνεργαστούν τα δύο ημισφαίρια για να το επανεξεργαστούν.Με άλλα λόγια, «Η εκπαίδευση είναι εξαιρετικό πράγμα. Αλλά ό,τι αξίζει να μάθουμε, δυστυχώς δεν μπορεί να διδαχθεί» όπως είπε και ο Όσκαρ Ουάιλντ. Μόνο με τη λογική, κανείς δεν μπορεί να μας «διδάξει», πώς θα θεραπευτούμε από ένα τραύμα.
Πώς λοιπόν θα αλλάξουμε την καταγραφή ενός τραύματος, όταν όλος ο προγραμματισμός μας είναι βασισμένος στα παλιά βιώματα (συμπεριλαμβανομένου και του τραυματικού);
Δεν είναι κομπιούτερ ο εγκέφαλος, να βγάλει τη μία δισκέτα και να βάλει την άλλη, ενώ το παλιό πρόγραμμα δεν αποδέχεται μεμονωμένες καινούργιες πληροφορίες.
Έτσι καλούμασε να φτιάξουμε ένα καινούργιο πρόγραμμα που να επιτρέπει να μένουμε ανοιχτοί στα ερεθίσματα που αφορούν τόσο λογικές όσο και συγκινησιακές πληροφορίες, αλλά και τη σύνθεσή τους.Αλλιώς, το τραύμα, σταματά το χρόνο. Παγώνει δηλαδή, το χρόνο, στη στιγμή του τραύματος, με το να το επαναλαμβάνει σε κομμάτια, ασυνείδητα ή συνειδητά, προσπαθώντας μάταια να τα ενώσει…
Διότι ως έναν βαθμό, σχεδόν όλοι αποσυνδέονται από ένα τραυματικό γεγονός όπως “περιγράφει” το ζωγραφικό έργο “Η Διόπτρα” του Rene Magritte (1963). Μετά από ένα ψυχικό τραύμα, δεν μπορούμε να δούμε όλη την «εικόνα», την πραγματική εικόνα. Δεν αντιλαμβανόμαστε, ούτε βιώνουμε, την πραγματικότητα ως σύνολο, αλλά σε κομμάτια.Κομμάτια που είναι πίσω στο χρόνο, κομμάτια που είναι στο τώρα, κομμάτια που δεν «δένονται» μεταξύ τους. Κομμάτια παγωμένα σαν τον κρύο βυθό της θάλασσας από λογική, και κομμάτια που καίνε σαν φωτιά από βιώματα:
“Όταν γεννιέται ο άνθρωπος,
ένας καημός γεννιέται,
όταν φουντώνει ο πόλεμος,
το αίμα δε μετριέται.
Καίγομαι καίγομαι,
ρίξε κι άλλο λάδι στη φωτιά,
πνίγομαι πνίγομαι,
πέτα με σε θάλασσα βαθιά”
Γράφει ο ποιητής Νίκος Γκάτσος.
Ο κλάδος της ψυχολογίας που ασχολείται με τη δημιουργία και τις συνέπειες των ψυχικών τραυματισμών είναι η Ψυχοτραυματολογία. Η γένεσή της συμπίπτει με τους παγκόσμιους πολέμους, το ολοκαύτωμα, τον πόλεμο του Βιετνάμ καθώς και τις τεχνικές και φυσικές καταστροφές του προηγούμενου αιώνα.Εν τω μεταξύ όμως οι άνθρωποι είναι “καταδικασμένοι” να οργανώνουν την εμπειρία τους μέσα από την αφήγηση, καθώς μόνο τις αφηγηματοποιημένες εμπειρίες βιώνουν συνειδητά ως «υπαρκτές». Και όταν οι αφηγήσεις με τις οποίες ιστορούν την εμπειρία τους δεν αναπαριστούν ικανοποιητικά την εκάστοτε βιωμένη εμπειρία, τότε στην καλύτερη των περιπτώσεων αναζητούν βοήθεια από έναν ειδικό…
Η Μαρία Μπέικου, αντιστασιακή μαχήτρια, μία από τις εννέα καπετάνισσες του ΕΛΑΣ, που έγραψε το αυτοβιογραφικό βιβλίο «Αφού με ρωτάτε, να θυμηθώ» με την βοήθεια της ερευνήτριας Ιστορικού, Τασούλας Βερβενιώτη, το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, μου αφηγήθηκε στην τελευταία της συνέντευξη:
«Έβλεπα τα παιδάκια να είναι τυμπανισμένα και δεν μπορούσα αυτό να το υποφέρω. Ήθελα να είμαι με το όπλο στο χέρι, να ρίξω ενάντια στον εχθρό. Αυτά είναι μέσα μου. Αλλά για χρόνια δεν άνοιγα τη βαλίτσα του άντρα μου, του Γεωργούλα, που είχε φυλάξει τα πάντα και δεν το ήξερα. Όχι ο ΕΛΑΣ, ο Δημοκρατικός Στρατός, ο εμφύλιος δηλαδή, μου ήταν ένα βάρος… Και τα άνοιξα όλα το ‘96, που έπαθα τον καρκίνο. Μπορεί να μη τα άνοιγα μέχρι τώρα. Έτσι έγινε το βιβλίο.»Η διεθνώς γνωστή ψυχαναλύτρια Alice Miller, έχει πει αναφορικά:
«Οι απωθημένες τραυματικές εμπειρίες αποθηκεύονται στο σώμα μας και, παρόλο που παραμένουν ασυνείδητες, εξακολουθούν να επιδρούν επάνω μας».Η αφήγηση, όμως, μπορεί να παράξει εμπειρία και αντίστροφα. Η σχέση μεταξύ εμπειρίας και αφήγησης είναι κυκλική:
“Η θεραπευτική λειτουργία της αφήγησης έγκειται στην αναδρομική δράση του παρόντος στο παρελθόν, η κατασκευή δηλαδή ενός νέου παρελθόντος από τη σκοπιά του παρόντος” έγραψε ο Ηλίας Λυκούδης, πρώην διευθυντής της θεραπευτικής κοινότητας Νόστος, στο βιβλίο του «Η δύναμη του μυρμηγκιού» των εκδ. Ερευνητές/ΚΕΘΕΑ.Και δεν αναφέρω τυχαία έναν θεραπευτή εξαρτήσεων, γιατί σήμερα το ζητούμενο είναι η ανεξαρτησία σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας.
Πριν 24 χρόνια, στην θεραπευτική κοινότητα Ιθάκη, είχα δει μια κινέζικη προσευχή που έλεγε: «Θεέ μου, βοήθησέ με ν’ αλλάξω αυτά που μπορώ, να δεχτώ αυτά που δεν μπορώ να αλλάξω, και να μάθω στη ζωή μου να τα ξεχωρίζω».Με στόχο την παραπάνω ευχή, προσπαθώντας να συνθέσω από τη μεριά μου την εθνική μας αφήγηση για τα αίτια της κρίσης που βιώνουμε σήμερα, αλλά και τις πιθανές διεξόδους μας απ’ αυτήν, αποφάσισα να κάνω την Έρευνα για την Κρίση.
Από το 2010 ξεκίνησα ακτιβιστικά, αν και με την ιδιότητα της δημοσιογράφου, να ρωτάω ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών: «Ποιες αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τι πρέπει να κάνουμε;».Μέχρι στιγμής, έχουν δημοσιευτεί 177 απαντήσεις στο tvxs.gr, όπως και πάνω από 240 άρθρα με επιπλέον ερωτήματα σχετικά και με την επικαιρότητα, και τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας θα κυκλοφορήσουν σύντομα σε βιβλίο από τις εκδόσεις Κέδρος.
Σύμφωνα με κάποιες από τις απαντήσεις στο παραπάνω ερώτημα της εν λόγω έρευνας, έχουν λεχθεί τα εξής:
Μαρία Μπέικου, Αντιστασιακή μαχήτρια:«Αιτία των σημερινών δεινών μας αποτελεί το γεγονός ότι με το τέλος του Β Παγκοσμίου πολέμου η Ελλάδα βρέθηκε υπό την κηδεμονία της Αγγλίας – όπως είχε αποφασιστεί πολύ πριν το τέλος του πολέμου. Ως συνέπεια, ο λαός δεν μπόρεσε ποτέ να ωριμάσει και να μάθει να διαχειρίζεται την ελευθερία του. Εξ ου και η οικογενειοκρατία και κατ επέκταση κομματοκρατία που αδιαμφισβήτητα κυβερνά έκτοτε.
Εμείς είχαμε μια από τις μεγαλύτερες Eθνικές Aντιστάσεις παγκοσμίως, και απελευθερωθήκαμε μόνοι μας. Σαν νέοι δεν μπορούσαμε ν’ ανεχθούμε ότι κατάκτησε κάποιος τη χώρα μας. Γι αυτό και οι νέοι ξεσηκώθηκαν, όλοι μας ξεσηκωθήκαμε, άλλοι με τ’ όπλο στο χέρι, κι άλλοι με τις πολιτικές οργανώσεις, για να διώξουμε τον εχθρό.
Είμαστε περήφανοι που συμβάλαμε στην απελευθέρωση. Όμως τα όνειρά μας δεν εκπληρώθηκαν γιατί η επέμβαση των ξένων και η ανωριμότητα των ελλήνων αντί να χτίσουν μια νέα Ελλάδα επέτρεψαν να γίνει αυτό που ζούμε σήμερα.
Τώρα, τί πρέπει να κάνουμε; Καταρχάς, πρέπει να μάθουμε την ιστορία μας γιατί θα συμπεριφερόμασταν διαφορετικά όλα αυτά τα χρόνια, εάν τη γνωρίζαμε σωστά. Θα αντιμετωπίζαμε τις διάφορες πολιτικές καταστάσεις με σύνεση κι αδερφοσύνη, θα αποφεύγαμε έναν Εμφύλιο που κόστισε δυσβάσταχτα σε αίμα και σε πνεύμα.
Τότε είχαν γεμίσει οι φυλακές και οι εξορίες και για σχεδόν τρεις δεκαετίες πολύτιμοι άνθρωποι για την ανάπτυξη της χώρας βρέθηκαν ξεριζωμένοι στην ξενιτιά, χωρίς καν ιθαγένεια. Ο Εμφύλιος ήταν ένα οδυνηρό και μεγάλο μάθημα για την πάση θυσία αποφυγή τέτοιων καταστάσεων στο μέλλον. «Τα παθήματα μαθήματα» λέει άλλωστε ο λαός μας. Και που αλλού βρίσκεται η δύναμη για ένα καλύτερο μέλλον, αν όχι στα χέρια των νέων.
Αυτό που έχω να πω στους νέους είναι: ενότητα, αντίσταση και οργάνωση για την αντιμετώπιση ακόμα και των πιο μικρών προβλημάτων της καθημερινότητας μας. Πάντα φέρνω το παράδειγμα των πεζοδρομίων που είναι σπασμένα, κατειλημμένα από τα οχήματα και αποτελούν κίνδυνο για την ακεραιότητά μας, αναγκάζοντάς μας να περπατάμε με το κεφάλι σκυφτό…
Λοιπόν, αυτό που πρέπει να κάνουμε, είναι να δημιουργήσουμε μόνοι μας εκείνα τα… πεζοδρόμια, εκείνες τις συνθήκες που θα μας επιτρέπουν να περπατούμε με το κεφάλι ψηλά! Σε όλα.-»
Χρόνης Μίσσιος, Έλληνας διανοητής, συγγραφέας, ακτιβιστής οικολόγος, αντιστασιακός, εμβληματική – ασκητική μορφή της Αριστεράς:[…] Για πρώτη φορά, ζω σε μια κοινωνία, η οποία δείχνει να ‘χει πάθει εγκεφαλικό! Δεν αντιδρά με τίποτα! […] Ζούμε σ’ ένα σύστημα ανήθικο, παράλογο, αφύσικο και παραπλανητικό […] και για πρώτη φορά, ίσως, στην ιστορία του κόσμου, είναι τόσο επιτακτική η ανάγκη της συνεργασίας των λαών σ’ ένα παγκόσμιο κίνημα, το οποίο θα φέρει την αλλαγή […] δεν αρκεί, απλώς, να θέλουμε μια άλλη ζωή, πρέπει να την κατακτήσουμε! […]
Γρηγόρης Γκιζέλης, (Phd Πολιτισμικός Ανθρωπολόγος, πρώην δ/ντης του Kέντρου Έρευνας της ελληνικής κοινωνίας της Aκαδημίας Αθηνών):Η κρίση ειδικά στην Ελλάδα έχει τις βάσεις της στην εποχή που το ελληνικό κράτος απέκτησε την ανεξαρτησία του –η οποία αποκτήθηκε με την μεσολάβηση ξένων δυνάμεων που έκτοτε παρεμβαίνουν με ποικίλους τρόπους, όχι μονάχα πολιτικούς και οικονομικούς αλλά και κοινωνικούς.
Ακριβώς τότε δηλ. από το 1830 και μετά, με την προσπάθεια από τον Καποδίστρια και κατόπιν από την Βαυαρική εξουσία να δημιουργηθεί μια συγκεντρωτική διοίκηση, είχε ως αποτέλεσμα να καταστραφεί το κοινοτικό κύτταρο που υπήρχε στην Ελλάδα νωρίτερα: Από την μια πλευρά «η οικογένεια, ο Έλληνας, ο χριστιανός» και από την άλλη «ο Τούρκος, ο κατακτητής, ο μουσουλμάνος»! Αυτό καταργήθηκε!
Με αποτέλεσμα οι Έλληνες να στραφούν προς την οικογένεια, το μόνο κοινωνικό θεσμό που μπορούσαν να εμπιστευτούν και να δημιουργηθεί μια απέχθεια σχεδόν προς την έννοια του κράτους το οποίο το έβλεπαν ως κάτι ξένο προς αυτούς και το εκμεταλλεύονταν επίσης ως κάτι ξένο! Ακόμη και σήμερα, όταν διορίζεται κάποιος στο Δημόσιο λέμε «κατέλαβε θέση» στην τάδε δημόσια υπηρεσία! Με την έννοια της κατακτήσεως!
Για να αλλάξει αυτή η αντίληψη – νοοτροπία, για να σταματήσουν τα οικονομικά σκάνδαλα και η κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος, πρέπει να δημιουργηθούν ανάλογες εκπαιδευτικές συνθήκες. Δηλαδή καινούργιες γνωστικές κατηγορίες!
Η κρίση, είναι διαφορετική από μια κοινωνία σε μια άλλη. Στην Ελλάδα έχει αυτή την ιδιοτυπία. Αυτό το φαινόμενο δεν υπάρχει σε άλλες χώρες (ανεπτυγμένες). Είναι πραγματικά μοναδικό, αν και είναι φαινόμενο πολύ παραδοσιακών κοινωνιών! Αυτό το πολύ παραδοσιακό φαινόμενο, δημιουργεί πολλά προβλήματα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και ηθικά.
Μια παιδεία που θα αλλάξει αυτή τη νοοτροπία και τη στάση των Ελλήνων έναντι των συνανθρώπων τους ως προς θέματα κοινού ενδιαφέροντος πρέπει να είναι ο στόχος προς την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης!
Μανώλης Γλέζος, ήρωας της Εθνικής Αντίστασης – από τους ιδρυτές του ακτιβισμού στην Ευρώπη, συγγραφέας και πολιτικός:[…] η ουσιαστική αιτία που έχει φέρει την Ελλάδα σ’ αυτή την κατάσταση, με την οικονομική κρίση και την κρίση θεσμών, είναι η έλλειψη εθνικής κυριαρχίας. Η εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας είναι πια ένα αναμφισβήτητο γεγονός.
Επίσημα έχει αναφερθεί από την τ. Πρόεδρο της Βουλής Άννα Ψαρούδα Μπενάκη κατά την ανακήρυξη του Κάρολου Παπούλια ως Προέδρου Δημοκρατίας στις 12 Μαρτίου 2005. Το έχουν δηλώσει, επίσης, κατ’ επανάληψη οι διοικούντες το Διευθυντήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα οι Υπουργοί της Γερμανίας. Συνεπώς το βασικό πρόβλημα της Ελλάδας είναι η απόκτηση της Εθνικής Ανεξαρτησίας της.
Όσο γρηγορότερα την κατακτήσει, τόσο γρηγορότερα θα απαλλαγεί και από την κρίση θεσμών και από την οικονομική κρίση και θα απελευθερωθεί από την τραγωδία την οποία υφίσταται.”
Σωτήρης Δημητρίου, ανθρωπολόγος:Όταν, το 1972, η ομάδα 17 ειδικών επιστημόνων με επικεφαλής τον Meadows ολοκλήρωσε το πρόγραμμα του MIT σχετικά με την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας, αιφνιδιάστηκε, αφού προέκυπτε ότι 4 βασικοί όροι:
α) εξάντληση των φυσικών πόρων,
β) ρύπανση του περιβάλλοντος,
γ) δημογραφικό και
δ) συνεχής αύξηση του ρυθμού της βιομηχανικής ανάπτυξης (αλλά και αντίστοιχη μείωση της κατανάλωσης),
οδηγούσαν το οικονομικό μας σύστημα στην υπέρβαση των ορίων του, με συνέπεια «παγκόσμιες αναταραχές» και «κοινωνική αποσύνθεση». Μέχρι το 1992 συντάχθηκαν συνολικά 10 παρόμοιες εκθέσεις σε παγκόσμια κλίμακα που συμφωνούσαν για την επερχόμενη δομική κρίση το 2008! Είναι θλιβερό όμως ότι πέσαμε θύματα του παράγοντα “Ιμαλάϊα”: βυθιστήκαμε σε μια πληθώρα πληροφοριών που όμως αποτέλεσαν κενό πληροφορίας!
Δοκιμάστηκαν πολλές διέξοδοι όπως η υιοθέτηση του νεοφιλελευθερισμού, που όμως επιτάχυνε την υπέρβαση των ορίων του συστήματος!
Τα κεφάλαια περιόρισαν τις επενδύσεις τους στη βιομηχανική παραγωγή, έγιναν «λιμνάζοντα και αναζήτησαν την τύχη τους στις υπηρεσίες -συμπεριλαμβανομένων και των υπηρεσιών του δημόσιου τομέα-, στις εξαγορές και στις συγχωνεύσεις, στους δανεισμούς (δηλ. στην τοκογλυφία) και στη σπέκουλα – κερδοσκοπία.
Η κρίση οδήγησε αφενός σε φαύλο κύκλο αδιεξόδου και αφετέρου στην αύξηση των κατασταλτικών μέτρων για τον κίνδυνο της «κοινωνικής αποσύνθεσης»!
Αναπόφευκτα, η οικονομική κρίση επηρεάζει σήμερα και άλλους κοινωνικούς τομείς, συνιστά γενική κρίση κουλτούρας (διαφθορά, βία, κ.ά,) και ευαισθητοποιεί όμως πολλά στρώματα, όπως έδειξε και ο Μάης του 68, που οι G7 αντέδρασαν με το συντηρητισμό (π.χ. πολλές νέες επιστήμες όπως κυβερνητική, βιονική, ευρετική κ.ά. εξαλείφτηκαν από τα πανεπιστήμια) και με την γενική παθητικοποίηση (π.χ. η κοινωνία της αφθονίας, σε συνεργασία με την TV, περιόρισαν το άτομο στη σφαίρα των ζωτικών αναγκών και του επίκαιρου).
Συνεπώς, το πρόβλημα της εξόδου από αυτήν την κρίση είναι το πώς θα ξεπεραστούν τα δεινά της αποδόμησης του συστήματος χωρίς ανεξέλεγκτες κοινωνικές αντιδράσεις και πώς η αναδόμησή του θα συντονιστεί με την αναδόμηση του πολιτισμού μας, που είναι αναπόφευκτη.-
Η κρίση άλλωστε, είναι αλλαγή!Και τέλος από την Ελένη Νίνα, κλινικό ψυχολόγο – ψυχοθεραπεύτρια, λέχθηκαν τα εξής:
“Πένθος για τη δουλειά μας, για τα όνειρά μας, για τις αξίες μας, πένθος για την απώλεια ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής που είχε οργανώσει ο καθένας μας. Οι αλλαγές είναι κατακλυσμιαίες υπό μορφήν σοκ… Μοιάζει με την αναγγελία ενός αιφνίδιου θανάτου… κι ας είχαμε σημάδια, ενδείξεις και προβλέψεις καιρό πριν.
Εφησυχαζόμασταν και πιστεύαμε ότι θα την γλυτώσουμε όπως συμβαίνει με την ασθένεια και το θάνατο: «θα συμβεί στον διπλανό μας, αλλά όχι σε μας». Συνέβη όμως.. και βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την ματαίωση και το πένθος.
Στο πένθος η πρώτη αντίδραση είναι η άρνηση, μετά όμως ακολουθούν συναισθήματα θυμού, οργής, πόνου, θρήνου, φόβου και τελικά: δραστηριοποιούνται μηχανισμοί άμυνας που οδηγούν στην αποδοχή της απώλειας και την συνέχιση της ζωής.
Αναφερόμενη στην αποδοχή της απώλειας δεν εννοώ μόνον την απώλεια χρημάτων, εργασίας και αγαθών, αλλά εννοώ και εύχομαι και την αποδοχή της απώλειας ενός συγκεκριμένου σκεπτικού.
Όταν ξέσπασε η κρίση η Ελλάδα έγινε το σύμπτωμα ενός νοσούντος οργανισμού, διότι βεβαίως το πρόβλημα ήταν και είναι παγκόσμιο. Πολλοί είπαν ότι λειτουργούμε για τα άλλα κράτη ως ένα παράδειγμα προς αποφυγήν. Έκτοτε διοικούμεθα μέσω της πολιτικής του εκφοβισμού, των απαγορεύσεων και του διωγμού, ως εκ τούτου μέχρι πρότινος η απάντηση του λαού ήταν η εκφοβιστική κινητοποίηση ενός φοβισμένου, διωκόμενου και οργισμένου λαού.
Τώρα όλοι δείχνουν παγωμένοι, σχεδόν ακίνητοι, βουτηγμένοι στο φόβο, στην καρδιά του θρήνου και του πένθους, που δυστυχώς δείχνει ότι θα κρατήσει πολύ.
Αυτή τη μακρά περίοδο πένθους, λοιπόν, χρειαζόμαστε, περισσότερο από ποτέ, σκεπτόμενους ανθρώπους απ’ όλους τους χώρους, που να αντιτάξουν την σκέψη, την δημιουργικότητα και τις προτάσεις τους στον εκφοβισμό και τη βία, που να προτρέψουν τους ανθρώπους να ‘ναι αλληλέγγυοι, να συνεχίσουν να ονειρεύονται, να μην απομονώνονται, να σκέπτονται, να μιλούν, να αλλάζουν.
Όλο το σύστημα –και όχι μόνο η Ελλάδα- έχει μπει σε τροχιά αλλαγής. Το ποιά δυναμική θέση θα κερδίσει είναι απρόβλεπτο, σίγουρα όμως θα υπάρξουν απώλειες. Όλοι οι άνθρωποι πάνω στη γη πρέπει να αντιληφθούμε: Ότι σήμερα ζούμε μέσα στην απεριόριστη υποτίμηση παντός ηθικού δεδομένου, μέσα στη διαδικασία αύξουσας απώλειας αξιών και νοήματος, κατά την οποία το κυνήγι για το κέρδος καθιερώθηκε ως το υπέρτατο κριτήριο για τη ζωή και το οποίο, αν συνεχίσει έτσι, δεν είναι δυνατόν να τερματιστεί παρά μόνον καθιστώντας «έναν άνθρωπο» απόλυτο κύριο όλων των πραγμάτων.
Ο Γκορ Βιντάλ το περιέγραψε λακωνικά ως: «δεν μου αρκεί να κερδίσω, πρέπει ο άλλος να χάσει… να χάσει ει δυνατόν τα πάντα! Και μάλιστα μέσα από έναν σαδιστικό τρόπο». Ο Πλάτων στους Νόμους λέει ότι ο άνθρωπος λόγω των αναγκών και των ικανοτήτων του, θέλει να χρησιμοποιήσει τo κάθε τι και γι’ αυτό καταλήγει να αποστερεί όλα τα πράγματα από την ουσιαστική τους αξία και έτσι γίνεται ο άνθρωπος χρήστης και όχι ο άνθρωπος του λόγου, της πράξης και του στοχασμού.
Και η ανθρωπότητα εξελίσσεται αργά ως προς τον εκπολιτισμό της. Διανύοντας αυτή την μακριά περίοδο αναταραχών, φτώχειας και απωλειών εύχομαι εμείς οι έλληνες να καταφέρουμε να προχωρήσουμε και να συμβάλλουμε σ’ ένα βήμα παρά πάνω ως προς την αλλαγή αυτού του σκεπτικού και τρόπου ζωής, ώστε τα παιδιά μας να μην εγκλωβιστούν στο πένθος, να μην βρουν μόνο καμένη γη και χρέη, αλλά και επίγνωση.
Ολόκληρη η οικονομία του πλανήτη είναι οικονομία σπατάλης, όπου έχει γίνει αναγκαίο να καταβροχθίζονται και να αχρηστεύονται τα πράγματα σχεδόν αμέσως μόλις παράγονται. Ο κόσμος, όμως, δεν συνίσταται μόνον από πράγματα που καταναλώνονται, αλλά και από πράγματα που χρησιμοποιούνται. Η φύση είναι μέγας χορηγός αγαθών, τα οποία φτάνουν για όλους, μακάρι η ανθρώπινη ζωή να μάθει να βολεύεται πάνω στη γη.”
Συνοψίζοντας:Μέσω της αφήγησης, κατασκευάζουμε, ανακατασκευάζουμε και με κάποιους τρόπoυς επινοούμε συνεχώς, το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον, προσπαθώντας να δώσουμε νόημα, λόγο – λογική στην ύπαρξή μας.
Δεν λέμε μόνο ότι γνωρίζουμε, δεν γράφουμε ότι γνωρίζουμε. Προσπαθούμε να μιλάμε, να γράφουμε, να αφηγούμαστε με κάθε τρόπο, για να μάθουμε και εμείς οι ίδιοι, μέσα από την ΕΜΠΕΙΡΙΑ της αφήγησης, που είναι τα πάντα!
Η ζωή, άλλωστε, δεν είναι αυτή που έζησε κανείς αλλά αυτή που θυμάται και όπως τη θυμάται για να την αφηγηθεί, όπως έχει αναφέρει και ο συγγραφέας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές.Προφανώς και η Ιστορία μας δεν είναι αυτή που ζήσαμε, αλλά αυτή που θυμόμαστε, και όπως την θυμόμαστε, για να την αφηγηθούμε…
Καιρός να πάρουμε τα βιώματά μας, τις αφηγήσεις μας, στα χέρια μας. Καιρός να πάρουμε την Ιστορία μας στα χέρια μας.
Tο επαναστατικό κίνημα της Προφορικής Ιστορίας δημιουργείται και αναπτύσσεται γοργά στη χώρα μας, και παγκοσμίως, με την βοήθεια των ειδικών, για να φτιάξουμε ένα νέο αφήγημα, όχι μόνο για το παρελθόν μας, αλλά και για το παρόν μας, και κυρίως για το μέλλον μας.-Κρυσταλία Πατούλη, δημοσιογράφος – σύμβουλος ανθρωπίνων σχέσεων
Παραπομπές:
- - Βιβλιογραφία στην εργασία της Κρυσταλίας Πατούλη, Το Ψυχικό Τραύμα και η μέθοδος EMDR (2008).
- - Υλικό από το Σεμινάριο Αφήγηση Ζωής, της Κρυσταλίας Πατούλη – http://afigisizois.wordpress.com/about/
- - Αποσπάσματα από συνεντεύξεις και άρθρα (2010-2013), στα πλαίσια της Έρευνας για την κρίση.
